پاستوریزه‌شدن کتب درسی بچه‌ها را به سمت کتاب داستانی می‌برد
تاریخ انتشار: ۸ بهمن ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۶۱۷۱۶۹
خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و ادب: ادبیات کودک به ادبیاتی گفته می‌شود که کودکان از آن لذت می‌برند و منظور از کتاب کودک، آن دسته کتاب‌هایی است که برای کودکانی که هنوز علاقه‌ای به ادبیات بزرگسال ندارند یا مهارت خواندن یا درک لازم برای مطالعه آن را ندارند نوشته و منتشر می شوند.
در بیان دیگر ادبیات کودک مجموعه‌ای از آثار مکتوب همراه تصاویر است که برای سرگرم کردن و آموزش برای کودکان تولید می‌شود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
این روزها فضای مجازی بخش زیادی از اوقات فراغت کودکان و نوجوانان را در برگرفته و ادبیات کودک و نوجوان هم برای خود ویترین تقریباً سردرگمی دارد. مشکلات دیگری هم ازقبیل کاغذ، قیمت و کیفیت مناسب برای چاپ، گسترش کتاب‌های ترجمه نسبت به تألیف و... از مشکلاتی هستند که این صنعت با آن ها دسته و پنجه نرم می‌کند.
برای بررسی وضع موجود ادبیات کودک و نوجوان، پرونده‌ای را در خبرگزاری مهر باز کردیم که قسمت اول آن با عنوان «ادبیات امروز کودک و نوجوان نسبت به دهه‌های ۶۰ و ۷۰ افول داشته است» به گفت‌وگو با جمال الدین اکرمی، نویسنده، مترجم و تصویرگر ایرانی کتاب‌های کودک و نوجوان اختصاص داشت.
قسمت دوم پرونده، ادامه گفتگو با اکرمی است که مشروح آن در ادامه می آید؛
* آقای اکرمی به نظرتان در شرایط کنونی ادبیات کودک و نوجوان ما با چه چالش‌هایی روبه روست؟
طبیعی است که ادبیات کودک و نوجوان امروز ما با چالش‌های بزرگ‌تری نسبت به ادبیات بزرگسال مواجه است.
* چرا؟
یک دلیلش این که دایره ممیزی در ادبیات کودک و نوجوان گسترده است. دیگر این که در حال حاضر در سبد خرید روزانه خانواده‌ها، کتاب‌های کودک جای مهمی دارند ولی در فضای بزرگترها به دلیل درگیری‌های کار و اشتغال کتاب از سبد خواندنمان حذف شده و خب این خود یک بحران است که ادبیات بزرگسال با آن دست و پنجه نرم می‌کند.
بخش دیگر محدودیت‌ها گستردگی ممیزی است نویسنده بزرگسال فضای تخیل بزرگ‌تری نسبت به حوزه کودک دارد و عرصه شناخت‌ها در این فضا برایش بسیار ژرف است. تعهدی که نویسنده بزرگسال به جامعه دارد عمیق‌تر است چون می‌خواهد کاستی‌هایی را که در جهان پیرامونی خود دارد، به خوانندگان جلوه دهد. گستردگی این موضوع در ادبیات کودک و نوجوان بیشتر است و از لحاظ کمیت هم ما می‌توانیم مقایسه کنیم چه تعداد خوانندگان و کتاب‌هایی که چاپ می‌شوند برای کودک و نوجوان است ولی در ظاهر امر این طور است؛ محدودیتی‌هایی که برای ادبیات بزرگسال وجود دارد دایره گسترده آنها را کمتر کرده است. هرچند اگر در نمایشگاه‌ها ادبیات کودک را کنار ادبیات بزرگسال قرار دهیم جلوه‌های دیگری دارد و تعداد کتاب‌هایی که برای بزرگسال منتشر می‌شود بیشتر است، اما به یاد داشته باشیم خیلی از کتاب‌های بزرگسال منهای آموزشی و دانشگاهی و کتاب‌هایی که کمتر به ادبیات داستانی مربوط اند، مرجع هستند و کتاب‌هایی اند که بزرگترها برای رفع نیازهای خود دنبال آنها می‌روند.
این درون مایه در کتاب‌های کودکان کمتر است و اگر مقایسه کمی این دو حوزه از نظر کتاب کاهش داشته باشد، به این دلیل است که که کودکان کمتر به کتاب اطلاعاتی و مرجع نیازمند هستند و دایره‌ای که کودک و نوجوان دنبال می‌کنند در کتاب‌ها بیشتر با موضع هیجان آفرینی است؛ مواردی که شاید کمتر برای بزرگترها مهم باشد.
بخش دیگر محدودیت‌ها گستردگی ممیزی است نویسنده بزرگسال فضای تخیل بزرگ‌تری نسبت به حوزه کودک دارد و عرصه شناخت‌ها در این فضا بسیار ژرف است و تعهدی که نویسنده بزرگسال به جامعه دارد عمیق‌تر است چراکه می‌خواهد کاستی‌هایی که در جهان پیرامونی خود دارد را برای خوانندگان جلوه دهد
* برسیم به آسیب شناسی! چه عواملی ادبیات کودک و نوجوان امروز ما را تهدید می‌کنند؟
مهمترین مسأله‌ای که ادبیات کودک و نوجوان ما را امروز تهدید می‌کند، کاهش کمیت کتاب غیر از کاهش شمارگان و کیفیت چاپ است. این موضوع بسیار خطرناک است. در حال حاضر روز به روز کاغذهای نازک‌تری برای کتاب و جلد آن به کار برده می‌شود. در کتاب‌هایی که گلاسه نیستند کیفیت چاپ به شدت کاهش پیدا کرده و همه اینها به دلیل وضعیت اقتصادی جامعه است.
کتاب باید با بهترین کیفیت به دست کودک برسد. اما امروز صنعت چاپ آن کیفیت سال های گذشته را ندارد و ماشین‌های چاپ فرسوده شده اند، واردات مواد اولیه برای صنعت چاپ محدود و قیمت مواد اولیه هم افزایش یافته است.
همه اینها بحران‌هایی ایجاد می‌کنند که این چرخه را از کار می‌اندازد مگر اینکه به خودمان اجازه دهیم کاغذ بازیافتی جای کاغذ با کیفیت را بگیرد و ما هم بخواهیم به همین مقدار بسنده کنیم. البته همانطور که در ابتدا اشاره کردم گسترش ممیزی‌ها نیز عامل بسیار بزرگی است که جذابیت کتابخوانی را کم و نویسنده را با خودسانسوری مواجه کرده است.
* به نظرتان نیازهای اصلی امروز ادبیات کودک و نوجوانمان چیست؟
با توجه به کاستی‌های کتاب‌های درسی که روز به روز افزایش پیدا می‌کنند، معتقدم کودکان گمشده‌های خود را در کتاب‌های ادبی و غیردرسی جستجو می‌کنند. بنابراین نیاز اصلی کودک و نوجوان را پاسخگویی به متن‌هایی می‌بینم که از کتب درسی پاک شده و یا اگر بودند، کنار زده می شدند.
پاستوریزه شدن کتب درسی یکی از عواملی است که بچه را به سمت کتاب داستانی می‌برد؛ نیازی که اگر ما بخواهیم به آن بپردازیم باید بدانیم جدا از شکل ظاهری و شمارگان کتاب، ادبیات کودک و نوجوان نیازمند آن است که از اتفاقات جدیدی در عرصه چاپ باخبر باشد.
برای مثال در زمینه کتاب بازی‌ها برای کودکان، کتاب‌هایی که دست ساز هستند مثل کتاب‌های پاپ‌آپ که وقتی بازشان می کنید قصه با اشغال فضا بیرون می‌زند، مثلاً یک قصری که با باز کردن کتاب باز می‌شود و در مقابل بچه‌ها ظاهر می‌شود و یا شکل‌های دیگر که با برش همراهند و یا کتاب‌های آکاردئونی، همه به مرور از دایره زبانی کودکان ما در حال خارج شدن اند؛ به این دلیل چاپ آنها گران تمام می‌شود و نیازمند قطعات و موارد جدیدی هستند که ناشر باید در چاپخانه به آن ها دسترسی داشته باشد.
بنابراین نیاز را در این بخش می‌توانیم جستجو کنیم و بخش شکل پذیری کتاب‌ها؛ که در دهه های گذشته گسترده‌تر بود و امروز به دلیل گران شدن هزینه کتاب از بازار حذف می‌شود.
پاستوریزه شدن کتب درسی یکی از عواملی است که بچه را به سمت کتاب داستانی می‌برد؛ نیازی که اگر ما بخواهیم به آن بپردازیم باید بدانیم جدا از شکل ظاهری کتاب و شمارگان کتاب‌ها، ادبیات کودک و نوجوان نیازمند آن است که از اتفاقات جدیدی در عرصه چاپ باخبر باشد
* به نظر شما چرا ناشران از چاپ آثار ترجمه در حوزه کودک و نوجوان بیشتر استقبال می‌کنند؟
اینکه ناشران سراغ کتاب‌های ترجمه می‌روند، بسته به میل آنها نیست. اینها زمینه‌هایی است که در بخش توانایی اقتصادی یک جامعه نهفته است. ناشر در چاپ کتاب ترجمه، نیاز ندارد حق الزحمه تصویرگر، نویسنده و مترجم را بپردازد، هرچند در بخش‌هایی ناشرانی هستند که کپی رایت را رعایت می‌کنند. اما باید گفت برای ناشران نوپا این کار شدنی نیست، البته اغلب ناشران خارجی با تخفیف بسیار بالا این کار را می‌کنند؛ برای اینکه به قول خودشان به کشورهای جهان سوم کمک کرده باشند. اما این چیزی نیست که ما دنبالش باشیم. چون گاهی به ترحم و دلسوزی تبدیل می‌شود و خیلی غرور آفرین نیست.
طبیعتاً ما هم دلمان می‌خواهد در صنعت‌هایی که پیش رو بودیم همچنان پیشتاز باشیم، برای مثال در حوزه کتاب کودک به سال‌های نخست انقلاب باز گردیم و نیاز به ناشران خارجی را برای کاهش هزینه‌ها به جایی برسانیم که بتوانیم کتاب‌های خودمان را به جهان بیرونی معرفی کنیم؛ این کار سرمایه هنگفتی می‌خواهد که بخشی از آن با حمایت‌های دولتی انجام پذیر است. بنابراین اگر به سمت ترجمه گرایش پیدا می‌کنیم نباید فقط برای ارزان تمام شدن کتاب و کمبود سرمایه باشد بلکه باید برای محتوا، موضوع و آشنایی با جهان بیرونی باشد.
* خب به نظرتان، ادبیات کودک و نوجوان برای خارج شدن از وضعیتی که به آن مبتلا شده چه باید کند؟
خارج شدن از این وضعیت در اختیار نویسنده، مترجم و تصویرگر نیست. دلیل این مسأله را باید در فضای اقتصادی جستجو کرد. ما سال‌هایی را پشت سر گذاشتیم که شرکت در نمایشگاه‌های خارجی آسان‌تر بوده و فرصت آشنایی با ادبیات بیرونی وجود داشت. بنابراین ادبیات ما فرصت عرضه اندام در جهان را داشت و رابطه‌ها بسیار گسترده‌تر بود. همچنین روابط بین الملل نیز جذاب‌تر بود. برای مثال در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ پنج جشنواره تصویرگری داشتیم که آخرین آنها بین المللی نیز بود. همچنین همایش‌های فراوانی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان داشتیم. اما در حال حاضر این رابطه‌ها به هر دلیل بسیار کمرنگ شده اند.
طبیعی است بخشی از مشکل به دلیل عدم حمایت دولتی از جهت محتوایی و مالی است. یعنی جشنواره‌ها برای نهادهای دولتی جذاب نیستند و آنها را در واقع آسیب شناسی می‌کنند و نه تنها برگزاری دوباره را جایز نمی‌دانند بلکه اگر نهادی هم مستقلاً بخواهد کاری انجام دهد با موانع زیادی روبه رو می‌شود. پس حل چنین مسایلی در توان نویسنده، مترجم، ناشر و یا پژوهشگر نیست.
در گذشته حتی تصویرگران ما هم این امکان را داشتند که به نمایشگاه‌هایی مانند بولونیا، فرانکفورت و غیره بروند که در حال حاضر این امکان کمتر شده و بعضاً غرفه ایران در نمایشگاه‌های خارجی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان خالی است. این مسأله فاجعه بزرگی است. البته گله کردن در این باره نتیجه‌ای ندارد یعنی بحران عمیق‌تر از آن است و باید برای حل آن آستین‌ها را بالا زد و تمام دیدهای محدودی را که در این زمینه وجود دارند، گسترده کرد.
نهادهای دولتی باید در این حوزه پیشگام بوده و بپذیرند جهان جای تبادل تجربه هاست و بستن در به روی ادبیات کودک و نوجوان، مثل ادبیات بزرگسال راه گریز از اشاعه فرهنگ غرب نیست، چون راه‌های پنهان دیگری وجود دارد که بسیار آسیب زننده تر هستند اما به دلیل پنهان بودنشان، نهادهای مربوط خود را موظف به حل شان، برای کاهش آسیب پذیری و بازگشت صنعت کتاب به جایگاه قبلی نمی‌دانند.
کد خبر 5998999منبع: مهر
کلیدواژه: جمال الدین اکرمی ادبیات کودک و نوجوان ترجمه کتاب کودک و نوجوان کتاب و کتابخوانی ممیزی کتاب کتاب و کتابخوانی معرفی کتاب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کارگروه ساماندهی مد و لباس کشور هجدهمین جشنواره شعر فجر فلسطین انقلاب اسلامی ایران موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران محمد مهدی اسماعیلی انتشارات سوره مهر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان جشنواره مد و لباس ادبیات کودک و نوجوان نویسنده بزرگسال ادبیات بزرگسال کتاب هایی برای کودکان نمایشگاه ها حال حاضر کتاب ها برای کودک کتب درسی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۶۱۷۱۶۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
افزایش ظرفیت تولید کاغذ تحریر/ ناشران و مخاطبان کودک و نوجوان حمایت می‌شوند
جلسه شورای سیاست گذاری سی و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب در محل برگزاری این نمایشگاه با حضور محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد.
وزیر فرهنگ در این جلسه ضمن تشکر از دست‌اندرکاران برگزاری نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، گفت: انشاالله اصحاب فرهنگ و ادب دوره کم نظیری به لحاظ آمار، کمیت و کیفیت را تجربه خواهند کرد.
وی افزود: خوشحال هستیم بخش مهمی از کار در اختیار تشکل‌های صنفی و فعالان با سابقه این حوزه قرار گرفته است؛ این کار متعلق به جریان فرهنگ و ادب کشور است و وظیفه ما حمایت از این فرایند است.
تقریبا روزی در وزارت فرهنگ نداریم که رویدادی را در حال برگزاری نداشته باشیم
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: ایران به لحاظ حوزه فرهنگی قابل مقایسه با بسیاری از کشورهای دنیا نیست؛ تقریبا روزی در وزارت فرهنگ نداریم که رویدادی را در حال برگزاری نداشته باشیم و جشنواره‌های مختلف محلی استانی ملی و منطقه‌ای رخ می‌دهد.
وزیر فرهنگ با بیان اینکه نمایشگاه بین المللی کتاب تهران صحنه پرشوری از دوره رونق و شکوفایی حوزه فرهنگی کشور خواهد بود، گفت: در طول یکسال اخیر (از نمایشگاه قبلی تا الان) تلاش کردیم بخش مهمی از نیاز‌ها را مورد توجه قرار دهیم و به همه ضعف‌ها اذعان می‌کنم، اما در عین حال دوستانمان تلاش کردند وضعیت را به شکلی قابل اتکا و افتخار درآورند.
ظرفیت تولید کاغذ تحریر را به بیش از صد و ۳۰ هزار تن خواهیم رساند
وی با اشاره به تولید کاغذ در کشور افزود: در حوزه تولید کاغذ جشن خود کفایی کاغذ کتب درسی را داشتیم و در آستانه تکمیل کارخانه پیشرفته در حوزه کاغذ هستیم که در ماه‌های آینده به بهره‌برداری خواهد رسید و ظرفیت تولید کاغذ تحریر را به بیش از صد و ۳۰ هزار تن خواهیم رساند.
حوزه کودک و نوجوان برای ما کلیدی است
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: حوزه کودک و نوجوان برای ما کلیدی است و بر همین اساس آماده حمایت جدی از ناشران و مخاطبان کودک و نوجوان هستیم و انشاالله این کار را ادامه خواهیم داد.
اسماعیلی ادامه داد: ترجمه آثار فاخر فارسی به زبان‌های خارجی با استفاده از کسانی که به زبان اصلی تسلط دارند مورد تاکید رهبری قرار گرفته بود که برنامه ویژه‌ای برای این مهم تدارک دیده شده است.
امسال تلاش کردیم فضای حمایتی را افزایش دهیم
وزیر فرهنگ گفت: امسال تلاش کردیم فضای حمایتی را افزایش دهیم؛ منتظر هستیم تامین اعتبار لازم صورت گیرد تا حمایت‌ها علاوه بر اعضای هیات علمی، طلاب و دانشجویان به سایر بخش‌های جامعه از جمله دانش آموزان دوره دوم دبیرستان نیز داده شود.
وی افزود: انشاالله امسال عدد قابل توجهی را به این کار اختصاص می‌دهیم و حمایت جدی اتفاق می‌افتد، دولت و مجلس کار بسیار مهمی را انجام دادند و برای اولین بار تبصره ۱۳ در حال عملی شدن است.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: دکتر احمدوند برای روزهای نمایشگاه تمهید کنند تا با صنوف مختلف جلسه داشته باشیم تا محلی برای حل مشکلات باشد.
شبکه کتاب فروشی‌ها باید گسترش یابد
وزیر فرهنگ گفت: شبکه کتاب فروشی‌ها باید گسترش یابد. با وزیر صمت صحبت کردم و آقای علی آبادی تعدادی از شرکت‌های خودروسازی را مکلف کردند تا برای بهبود در امر کتابفروشی‌های سیار در این حوزه وارد شوند.
اسماعیلی در عین حال تصریح کرد: اعضای ستاد برای اصحاب کتاب، فرهنگ، ادب هر نوع گشایشی را که لازم باشد پیشنهاد دهند و ما نیز تلاش می‌کنیم بخش عمده آن را انجام دهیم.
باید حال فرهنگی مردم را تغییر دهیم
وزیر فرهنگ گفت: تقدیر از پیشکسوتان در برنامه امسال پیش بینی شده است؛ نمایشگاه کتاب صرفا نباید برای فروش کتاب استفاده شود بلکه باید حال فرهنگی مردم را تغییر دهیم.
تحقق عدالت فرهنگی با همزمان بودن نمایشگاه حضوری و مجازی کتاب ملموس می‌شود
وی افزود: برخی مطرح کردند نمایشگاه کتاب مجازی و حضوری در زمان‌های مختلف برگزار شود، اما تحقق عدالت فرهنگی با همزمان بودن نمایشگاه حضوری و مجازی کتاب ملموس می‌شد.
نقش تبلیغات در رسانه‌ها برای ایجاد شور و نشاط فرهنگی میان مردم
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با تاکید بر مهم بودن تبلیغات در رسانه‌ها و سطح شهر گفت: مردم باید احساس شور و نشاط فرهنگی کنند.
وزیر فرهنگ با بیان اینکه مردم ایران در مورد نمایشگاه کتاب خاطره بسیار مثبت و متعالی دارند، گفت: به مسائلی از قبیل حمل و نقل و مشکلات اینچنینی باید پرداخته شود.
وی افزود: هر سه نظر سنجی در مورد عملیات وعده صادق نشان دهنده احساس غرور مردم از این اتفاق بود، چه کسی فکر می‌کند در بالاترین سطح برخورد نظامی اینگونه غرور ایجاد کند؟ بازار‌های اقتصادی در حال رسیدن به ثبات هستند و دولت هم با اهتمام در صحنه قرار دارد.
نمایشگاه کتاب باید توانمندی حوزه فرهنگی برای حل مسائل را نشان دهد
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: نمایشگاه سال گذشته الگویی در مدیریت فرهنگی مسأله پوشش بود. امسال نمایشگاه باید توانمندی حوزه فرهنگی برای حل مسائل پیش رو را نشان دهد.
وی ضمن اشاره به قدردانی رهبر انقلاب در مورد اقدامات انجام شده در نمایشگاه بین‌المللی کتاب پارسال، افزود: سال گذشته استقبال میلیونی مخاطبان را بدون کمترین حاشیه‌ای داشتیم. دشمن می‌خواهد مردم را در مقابل هم قرار دهد ولی بنا داریم در این فضا با روحیه جهادی و استفاده از ابزار‌های اقناعی، تبلیغی و گفتگو محور فضای مطلوبی را برای حوزه مسائل فرهنگی ایجاد کنیم و نسبت به این مسأله خیلی امیدوار هستیم.
نظرسنجی‌ها از مراجعان به نمایشگاه به‌صورت روزانه باشد
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با تاکید براینکه برای مسأله فلسطین حتما باید رویداد تعریف کرد، گفت: نظر سنجی‌ها از مراجعان به نمایشگاه اگر روزانه صورت گیرد مفیدتر است این رویکرد باعث می‌شود نواقص روز اول در روز سوم نباشد و فضای پذیرش انتقاد را باز کند.
وزیر فرهنگ با بیان اینکه در جشنواره‌های گذشته مسابقه نقد جشنواره‌ها را برگزار کردیم و به کسانی که دقیقتر اشکالات را بگویند جایزه می‌دهیم، گفت: آمادگی داریم جلسه کارگروه نشر و کاغذ با حضور معاون اول رئیس جمهور را اینجا برگزار کنیم.
گفتنی است، گزارش آخرین وضعیت آماده سازی نمایشگاه از جمله موارد مطرح شده توسط اعضا در این جلسه بود.
باشگاه خبرنگاران جوان فرهنگی هنری ادبیات
تیراندازی، مراسم عروسی در ونایی بروجرد را به عزا تبدیل کرد